Thursday, November 28, 2013

ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΧΑΡΤΕΣ





Ο ελληνιστικός πολιτισμός

Ο ελληνιστικός πολιτισμός είναι συνέχεια του ελληνικού πολιτισμού της κλασικής εποχής. Ο Μέγας Αλέξανδρος με τις κατακτήσεις του έφερε τον Ελληνισμό μέχρι τις Ινδίες. Μαζί έφερε και τον ελληνικό πολιτισμό. Σταδιακά, οι λαοί της Ανατολής δέχθηκαν την επίδραση του Ελληνισμού, αλλά και οι Έλληνες επηρεάστηκαν από τους λαούς της Ανατολής, τους οποίους μέχρι τότε περιφρονούσαν ως βαρβάρους.
           
Έτσι, λοιπόν, αναπτύχθηκε ένας νέος πολιτισμός, ο οποίος ήταν σύνθεση ελληνικών και ανατολικών στοιχείων. Αυτός ο νέος πολιτισμός ονομάζεται ελληνιστικός και επικράτησε του τρεις αιώνες πριν τη γέννηση του Χριστού. Ειχε χαρακτήρα οικουμενικό, δηλαδή, παγκόσμιο, επειδή επικράτησε σε Ανατολή και Δύση, δηλαδή, σε ολόκληρο τον τότε γνωστό κόσμο.
            ● Τη περίοδο αυτή αναπτύχθηκαν μεγάλες πόλεις, οι οποίες έγιναν όχι μόνο διοικητικά και οικονομικά, αλλά και σπουδαία πολιτιστικά κέντρα. Τέτοιες σπουδαίες πόλεις ήταν η Αλεξάνδρεια (Βόρεια Αφρική), η Αντιόχεια (Συρία) και η Πέργαμος (Μικρά Ασία).
            Η Αλεξάνδρεια ιδρύθηκε το 331 π.Χ. από τον Μ. Αλέξανδρο. Εκεί κατοικούσαν Έλληνες, Αιγύπτιοι και Εβραίοι. Ήταν πολύ σημαντικό λιμάνι, είχε περίφημο Μουσείο και Βιβλιοθήκη και ο Φάρος της είναι ένα από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου.
            Η Αντιόχεια ιδρύθηκε από το Σέλευκο το 300 π.Χ. Είχε λαμπρά οικοδομήματα και αγάλματα. Αρχικά την κατοίκησαν Μακεδόνες, Αθηναίοι, Κρήτες και Κύπριοι. Δηλαδή, στην αρχή ήταν μια καθαρά ελληνική πόλη. Σιγά – σιγά, όμως, μετανάστευσαν εκεί και άλλοι άνθρωποι από ασιατικά έθνη. Έτσι, έγινε πολυπολιτισμικό κέντρο.
            Η Πέργαμος ήταν η πρωτεύουσα του κράτους των Ατταλιδών στη Μικρά Ασία. Ήταν φημισμένη για τη Βιβλιοθήκη της, για την ανακάλυψη της γραφής σε περγαμηνή (φύλλο από δέρμα κατσίκας), για τη δημιουργία Μουσείου (όπως τα σύγχρονα μουσεία) και τον περίφημο βωμό του Διός.

            ● Η ελληνική γλώσσα ήταν το κοινό εργαλείο επικοινωνίας σε ολόκληρο τον κόσμο της εποχής αυτής. Διαδόθηκε σε μια μορφή που λέγεται Κοινή Ελληνική, η οποία ήταν πιο απλή και πιο εύκολη από την κλασική αττική διάλεκτο, και στα γραπτά και στα προφορικά.
            ● Επίσης, για κοινωνικούς και πολιτικούς λόγους διαμορφώθηκαν νέες θρησκευτικές πεποιθήσεις.  Εκτός από τις παραδοσιακές λατρείες, επικράτησαν κυρίως λατρείες με μυστηριακό χαρακτήρα, όπως το Ελευσίνια Μυστήρια, οι διονυσιακές Τελετές, τα μυστήρια της Ίσιδας, η λατρεία του Σάραπη, κ.α. Η συγχώνευση πολλών και διαφορετικών θρησκευτικών δοξασιών της εποχής αυτής είναι γνωστή ως θρησκευτικός συγκρητισμός.
            ● Στον τομέα των γραμμάτων, έγινε για πρώτη φορά η μαζική παραγωγή βιβλίων, με τα νέα υλικά του παπύρου και της περγαμηνής. Οι πρώτοι φιλόλογοι ονομάστηκαν γραμματικοί και ασχολήθηκαν με αντιγραφή και σχολιασμό των έργων των μεγάλων ελλήνων κλασικών συγγραφέων. Δημιουργήθηκαν πολλά νέα λογοτεχνικά έργα στην ποίηση (Μένανδρος), αλλά, κυρίως, στην ιστοριογραφία (Πολύβιος ο Μεγαλοπολίτης) και στη Φιλοσοφία (Ζήνων ο Αθηναίος, Επίκουρος ο Αθηναίος).
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ / ΣΤΑΓΕΙΡΑ
ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ
            ● Η επιστήμη γνώρισε λαμπρή ανάπτυξη τα χρόνια αυτά. Πρώτος στην ταξινόμηση της γνώσης ήταν ο μεγάλος Χαλκιδικιώτης φιλόσοφος Αριστοτέλης. Ο Αριστοτέλης ανάπτυξε την επιστημονική σκέψη σε όλους τους τομείς της γνώσης και άφησε έργο λαμπρό, το οποίο καθόρισε την πορεία ολόκληρου του δυτικού πολιτισμού, από τα αρχαία χρόνια μέχρι και σήμερα.
            Στους τρεις αιώνες των ελληνιστικών χρόνων αναπτύχθηκαν ιδιαίτερα η Γεωγραφία (Νέαρχος, Πυθέας, Ερατοσθένης), η Αστρονομία (Αρίσταρχος ο Σάμιος – διατύπωσε τη θεωρία της σφαιρικότητας της Γης και της διπλής κίνησής της, γύρω από τον άξονά της και γύρω από τον Ήλιο), τα Μαθηματικά (Ευκλείδης), οι Φυσικές Επιστήμες (Αρχιμήδης), η Βιολογία (Ηρόφιλος), η Ιατρική (Ιπποκράτης, Γαληνός), κ.α.

            ● Οι Καλές Τέχνες γνώρισαν, επίσης, μεγάλη άνθιση. Η Αρχιτεκτονική, η Πλαστική, η Ζωγραφική, τα Κοσμήματα, η Υαλουργία έδωσαν λαμπρά και αξεπέραστα αριστουργήματα.

Τι συνέβη με τις πόλεις – κράτη την περίοδο των ελληνιστικών χρόνων; Ποιες ήταν οι συμπολιτείες των πόλεων - κρατών;






































Κατά τους ελληνιστικούς χρόνους, το πολίτευμα ήταν η απόλυτη μοναρχία. Το πολίτευμα αυτό οδήγησε τις πόλεις – κράτη σε παρακμή, επειδή ήταν συγκεντρωτικό. Όμως, κάποιες από τις πόλεις – κράτη επέζησαν και οργανώθηκαν σε ομοσπονδιακά κράτη (συμπολιτείες), ενώ κάποιες άλλες, όπως η Αθήνα, η Σπάρτη, η Ρόδος, η Δήλος, κ.α., κατάφεραν να διατηρήσουν την αυτονομία τους, δηλαδή, να παραμείνουν πόλεις – κράτη και σ’ αυτή την περίοδο. 

Από όλες τις αυτόνομες πόλεις – κράτη πιο πολύ αναπτύχθηκε η Ρόδος. Η σπουδαία γεωγραφική της θέση, το ισχυρό ναυτικό της και ο μεγάλος πλούτος της από το θαλάσσιο εμπόριο έκαναν τη Ρόδο πολύ σημαντική πόλη – κράτος σε ολόκληρη τη Μεσόγειο.

Τα ομοσπονδιακά κράτη, που ίδρυσαν ομάδες πόλεων – κρατών της κεντρικής και νότιας Ελλάδας με σκοπό να διατηρήσουν την ανεξαρτησία τους από τους Μακεδόνες, ονομάστηκαν συμπολιτείες. Δύο ελληνικές συμπολιτείες ήταν οι πιο σημαντικές: η Αιτωλική και η Αχαϊκή.
            Οι Αιτωλοί δημιούργησαν μια χαλαρή ένωση πόλεων της περιοχής τους, την οποία ονόμασαν το «Κοινό των Αιτωλών». Είχε δημοκρατική οργάνωση, βουλή αντιπροσώπων, κοινό νόμισμα και είχε στην ευθύνη της την προστασία του Μαντείου των Δελφών.
            Λίγο νοτιότερα, στην Πελοπόννησο, κάποιες πόλεις της Αχαϊας ίδρυσαν την Αχαϊκή Συμπολιτεία, η οποία σιγά – σιγά περιέλαβε ολόκληρη την Πελοπόννησο. Είχε και αυτή η συμπολιτεία τη Συνέλευσή της και κοινή Βουλή των πόλεων – κρατών (Σύγκλητος), αλλά η οργάνωσή της ομοσπονδίας αυτής είχε τόσο δημοκρατικά, όσο και ολιγαρχικά στοιχεία.

Ποια ήταν τα βασίλεια του ελλαδικού χώρου;

Στη μητροπολιτική Ελλάδα ο θεσμός της βασιλείας είχε «εθνικό» χαρακτήρα και βασιζόταν στη φυλετική οργάνωση του κράτους. Ο βασιλιάς εκλέγονταν από τους στρατιωτικούς και είχε επιτελείο του τους ευγενείς. Τα πιο σημαντικά βασίλεια ήταν δύο: της Μακεδονίας και της Ηπείρου.

Α. Το Βασίλειο της Μακεδονίας: Περιελάμβανε τη Μακεδονία, τη Θεσσαλία και περιοχές της Νότιας Ελλάδας. Πρωτεύουσα ήταν η Πέλλα. Πρώτος βασιλιάς, ύστερα από το θάνατο του Μ. Αλεξάνδρου, ήταν ο Κάσσανδρος, ο ιδρυτής της Θεσσαλονίκης. Το 280 π.Χ. ο βασιλιάς Αντίγονος Γονατάς νίκησε και έδιωξε του Γαλάτες, οι οποίοι είχαν προκαλέσει πολλές καταστροφές στον ελλαδικό χώρο. Ίδρυσε τη δυναστεία των Αντιγονιδών, που κυβέρνησαν μέχρι την κατάληψη της Μακεδονίας από τους Ρωμαίους (168 π.Χ.).

Β. Το Βασίλειο της Ηπείρου: Οι κάτοικοι ήταν Δωριείς Έλληνες, του φύλου των Μολοσσών. Κυβερνούσαν με σύστημα μετριοπαθούς βασιλείας, σύμφωνα με το οποίο την εξουσία του βασιλιά έλεγχε ο ανώτατος άρχοντας, ο οποίος αντιπροσώπευε το λαό. 

Πρωτεύουσα ήταν η Πασσαρώνα και πιο σπουδαίος βασιλιάς ήταν ο Πύρρος, ο οποίος έκανε εκστρατεία να κατακτήσει τη Δύση. Μεταξύ 280 και 275 π.Χ. νίκησε τους Ρωμαίους στην Ιταλία και τους Καρχηδόνιους στη Σικελία.
Σκοτώθηκε στο Άργος της Πελοποννήσου το 272 π.Χ. στη διάρκεια της εκεί εκστρατείας του, που είχε σκοπό να καταλάβει τη Νότια Ελλάδα. 

Ποια ήταν τα μεγάλα βασίλεια της Ανατολής;

Α. Το Βασίλειο της Αιγύπτου: Ιδρύθηκε από τον Πτολεμαίο, στρατηγό του Μ. Αλεξάνδρου, και περιελάμβανε την Αίγυπτο, την Κυρηναϊκή (Λιβύη), την Κύπρο και τη Νότια Συρία (κατά διαστήματα).
Είχε πρωτεύουσα την Αλεξάνδρεια. Οι Πτολεμαίοι κυβέρνησαν την Αίγυπτο για τρεις περίπου αιώνες μέχρι την υποταγή του κράτους στους Ρωμαίους (31 π.Χ.). Διατήρησαν το διοικητικό σύστημα και την πολιτική των Φαραώ. Κυβέρνησαν συγκεντρωτικά με ένα επιτελείο, του οποίου ηγετικές θέσεις κατείχαν ‘Ελληνες.


Β. Το Βασίλειο της Συρίας: Ιδρύθηκε από το Σέλευκο, στρατηγό του Μ. Αλεξάνδρου, και θεωρείται ως συνέχεια της αυτοκρατορίας του Μ. Αλεξάνδρου επειδή είχε περίπου το ίδιο εδαφικό μέγεθος. Δεν είχε εσωτερική συνοχή και τα εδάφη στις ανατολικές περιοχές και η Μικρά Ασία γρήγορα χάθηκαν.




Πρώτη πρωτεύουσα ήταν η Σελεύκεια και αργότερα η Αντιόχεια, η οποία έγινε μεγάλο οικονομικό και πνευματικό κέντρο. Τον 3ο αιώνα π.Χ. ήταν το ισχυρότερο και πιο σημαντικό κράτος. Οι Σελευκίδες διοίκησαν με τη διατήρηση των σατραπειών, που ήταν οι διοικητικές περιοχές από την εποχή της περσικής αυτοκρατορίας. Οι διοικητές ήταν Έλληνες αλλά οι αξιωματούχοι γηγενείς.