TOUR TIME

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΒΕΡΟΛΙΝΟΥ: ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΠΕΡΓΑΜΟΣ

ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ ΣΤΟ ΒΡΕΤΑΝΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ: ΓΛΥΠΤΑ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ

ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΑΡΙΣΤΟΥΡΓΗΜΑΤΑ ΓΛΥΠΤΙΚΗΣ ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ LOUVRE ΣΤΟ ΠΑΡΙΣΙ

GREECE AND ROME AT THE FITZWILLIAM MUSEUM IN CAMBRIDGE, UK

HELLENIC & ROMAN GALLERIIES AT THE MET (NEW YORK METROPOLITAN MUSEUM OF ART)

ΕΘΝΙΚΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ / ΑΘΗΝΑ

ΤΟ ΝΕΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΗΣ ΑΚΡΟΠΟΛΕΩΣ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ: ΦΑΣΗ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑΣ ΕΝΑΡΞΗΣ

ΜΟΥΣΕΙΟ ΠΕΛΛΑΣ

ΔΙΟΝ-ΒΕΡΓΙΝΑ-ΠΕΛΛΑ ΜΕΡΟΣ Α΄ / ΕΤ3

ΔΙΟΝ-ΒΕΡΓΙΝΑ-ΠΕΛΛΑ: ΜΕΡΟΣ Β΄ / ΕΤ3

THE STORY OF ANCIENT OLYMPIA / COURSE LECTURE / LOUISVILLE

ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΧΑΡΤΕΣ

ΧΑΡΤΕΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ

Ο ελληνιστικός πολιτισμός

Ο ελληνιστικός πολιτισμός είναι συνέχεια του ελληνικού πολιτισμού της κλασικής εποχής. Ο Μέγας Αλέξανδρος με τις κατακτήσεις του έφερε τον Ελληνισμό μέχρι τις Ινδίες. Μαζί έφερε και τον ελληνικό πολιτισμό. Σταδιακά, οι λαοί της Ανατολής δέχθηκαν την επίδραση του Ελληνισμού, αλλά και οι Έλληνες επηρεάστηκαν από τους λαούς της Ανατολής, τους οποίους μέχρι τότε περιφρονούσαν ως βαρβάρους.

           

Έτσι, λοιπόν, αναπτύχθηκε ένας νέος πολιτισμός, ο οποίος ήταν σύνθεση ελληνικών και ανατολικών στοιχείων. Αυτός ο νέος πολιτισμός ονομάζεται ελληνιστικός και επικράτησε του τρεις αιώνες πριν τη γέννηση του Χριστού. Ειχε χαρακτήρα οικουμενικό, δηλαδή, παγκόσμιο, επειδή επικράτησε σε Ανατολή και Δύση, δηλαδή, σε ολόκληρο τον τότε γνωστό κόσμο.

            ● Τη περίοδο αυτή αναπτύχθηκαν μεγάλες πόλεις, οι οποίες έγιναν όχι μόνο διοικητικά και οικονομικά, αλλά και σπουδαία πολιτιστικά κέντρα. Τέτοιες σπουδαίες πόλεις ήταν η Αλεξάνδρεια (Βόρεια Αφρική), η Αντιόχεια (Συρία) και η Πέργαμος (Μικρά Ασία).

            Η Αλεξάνδρεια ιδρύθηκε το 331 π.Χ. από τον Μ. Αλέξανδρο. Εκεί κατοικούσαν Έλληνες, Αιγύπτιοι και Εβραίοι. Ήταν πολύ σημαντικό λιμάνι, είχε περίφημο Μουσείο και Βιβλιοθήκη και ο Φάρος της είναι ένα από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου.

            Η Αντιόχεια ιδρύθηκε από το Σέλευκο το 300 π.Χ. Είχε λαμπρά οικοδομήματα και αγάλματα. Αρχικά την κατοίκησαν Μακεδόνες, Αθηναίοι, Κρήτες και Κύπριοι. Δηλαδή, στην αρχή ήταν μια καθαρά ελληνική πόλη. Σιγά – σιγά, όμως, μετανάστευσαν εκεί και άλλοι άνθρωποι από ασιατικά έθνη. Έτσι, έγινε πολυπολιτισμικό κέντρο.

            Η Πέργαμος ήταν η πρωτεύουσα του κράτους των Ατταλιδών στη Μικρά Ασία. Ήταν φημισμένη για τη Βιβλιοθήκη της, για την ανακάλυψη της γραφής σε περγαμηνή (φύλλο από δέρμα κατσίκας), για τη δημιουργία Μουσείου (όπως τα σύγχρονα μουσεία) και τον περίφημο βωμό του Διός.

            ● Η ελληνική γλώσσα ήταν το κοινό εργαλείο επικοινωνίας σε ολόκληρο τον κόσμο της εποχής αυτής. Διαδόθηκε σε μια μορφή που λέγεται Κοινή Ελληνική, η οποία ήταν πιο απλή και πιο εύκολη από την κλασική αττική διάλεκτο, και στα γραπτά και στα προφορικά.

            ● Επίσης, για κοινωνικούς και πολιτικούς λόγους διαμορφώθηκαν νέες θρησκευτικές πεποιθήσεις.  Εκτός από τις παραδοσιακές λατρείες, επικράτησαν κυρίως λατρείες με μυστηριακό χαρακτήρα, όπως το Ελευσίνια Μυστήρια, οι διονυσιακές Τελετές, τα μυστήρια της Ίσιδας, η λατρεία του Σάραπη, κ.α. Η συγχώνευση πολλών και διαφορετικών θρησκευτικών δοξασιών της εποχής αυτής είναι γνωστή ως θρησκευτικός συγκρητισμός.

            ● Στον τομέα των γραμμάτων, έγινε για πρώτη φορά η μαζική παραγωγή βιβλίων, με τα νέα υλικά του παπύρου και της περγαμηνής. Οι πρώτοι φιλόλογοι ονομάστηκαν γραμματικοί και ασχολήθηκαν με αντιγραφή και σχολιασμό των έργων των μεγάλων ελλήνων κλασικών συγγραφέων. Δημιουργήθηκαν πολλά νέα λογοτεχνικά έργα στην ποίηση (Μένανδρος), αλλά, κυρίως, στην ιστοριογραφία (Πολύβιος ο Μεγαλοπολίτης) και στη Φιλοσοφία (Ζήνων ο Αθηναίος, Επίκουρος ο Αθηναίος).

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ / ΣΤΑΓΕΙΡΑ
ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ

            ● Η επιστήμη γνώρισε λαμπρή ανάπτυξη τα χρόνια αυτά. Πρώτος στην ταξινόμηση της γνώσης ήταν ο μεγάλος Χαλκιδικιώτης φιλόσοφος Αριστοτέλης. Ο Αριστοτέλης ανάπτυξε την επιστημονική σκέψη σε όλους τους τομείς της γνώσης και άφησε έργο λαμπρό, το οποίο καθόρισε την πορεία ολόκληρου του δυτικού πολιτισμού, από τα αρχαία χρόνια μέχρι και σήμερα.

            Στους τρεις αιώνες των ελληνιστικών χρόνων αναπτύχθηκαν ιδιαίτερα η Γεωγραφία (Νέαρχος, Πυθέας, Ερατοσθένης), η Αστρονομία (Αρίσταρχος ο Σάμιος – διατύπωσε τη θεωρία της σφαιρικότητας της Γης και της διπλής κίνησής της, γύρω από τον άξονά της και γύρω από τον Ήλιο), τα Μαθηματικά (Ευκλείδης), οι Φυσικές Επιστήμες (Αρχιμήδης), η Βιολογία (Ηρόφιλος), η Ιατρική (Ιπποκράτης, Γαληνός), κ.α.

            ● Οι Καλές Τέχνες γνώρισαν, επίσης, μεγάλη άνθιση. Η Αρχιτεκτονική, η Πλαστική, η Ζωγραφική, τα Κοσμήματα, η Υαλουργία έδωσαν λαμπρά και αξεπέραστα αριστουργήματα.

Τι συνέβη με τις πόλεις – κράτη την περίοδο των ελληνιστικών χρόνων; Ποιες ήταν οι συμπολιτείες των πόλεων - κρατών;

Κατά τους ελληνιστικούς χρόνους, το πολίτευμα ήταν η απόλυτη μοναρχία. Το πολίτευμα αυτό οδήγησε τις πόλεις – κράτη σε παρακμή, επειδή ήταν συγκεντρωτικό. Όμως, κάποιες από τις πόλεις – κράτη επέζησαν και οργανώθηκαν σε ομοσπονδιακά κράτη (συμπολιτείες), ενώ κάποιες άλλες, όπως η Αθήνα, η Σπάρτη, η Ρόδος, η Δήλος, κ.α., κατάφεραν να διατηρήσουν την αυτονομία τους, δηλαδή, να παραμείνουν πόλεις – κράτη και σ’ αυτή την περίοδο. 

Από όλες τις αυτόνομες πόλεις – κράτη πιο πολύ αναπτύχθηκε η Ρόδος. Η σπουδαία γεωγραφική της θέση, το ισχυρό ναυτικό της και ο μεγάλος πλούτος της από το θαλάσσιο εμπόριο έκαναν τη Ρόδο πολύ σημαντική πόλη – κράτος σε ολόκληρη τη Μεσόγειο.

Τα ομοσπονδιακά κράτη, που ίδρυσαν ομάδες πόλεων – κρατών της κεντρικής και νότιας Ελλάδας με σκοπό να διατηρήσουν την ανεξαρτησία τους από τους Μακεδόνες, ονομάστηκαν συμπολιτείες. Δύο ελληνικές συμπολιτείες ήταν οι πιο σημαντικές: η Αιτωλική και η Αχαϊκή.

            Οι Αιτωλοί δημιούργησαν μια χαλαρή ένωση πόλεων της περιοχής τους, την οποία ονόμασαν το «Κοινό των Αιτωλών». Είχε δημοκρατική οργάνωση, βουλή αντιπροσώπων, κοινό νόμισμα και είχε στην ευθύνη της την προστασία του Μαντείου των Δελφών.

            Λίγο νοτιότερα, στην Πελοπόννησο, κάποιες πόλεις της Αχαϊας ίδρυσαν την Αχαϊκή Συμπολιτεία, η οποία σιγά – σιγά περιέλαβε ολόκληρη την Πελοπόννησο. Είχε και αυτή η συμπολιτεία τη Συνέλευσή της και κοινή Βουλή των πόλεων – κρατών (Σύγκλητος), αλλά η οργάνωσή της ομοσπονδίας αυτής είχε τόσο δημοκρατικά, όσο και ολιγαρχικά στοιχεία.

Ποια ήταν τα βασίλεια του ελλαδικού χώρου;

Στη μητροπολιτική Ελλάδα ο θεσμός της βασιλείας είχε «εθνικό» χαρακτήρα και βασιζόταν στη φυλετική οργάνωση του κράτους. Ο βασιλιάς εκλέγονταν από τους στρατιωτικούς και είχε επιτελείο του τους ευγενείς. Τα πιο σημαντικά βασίλεια ήταν δύο: της Μακεδονίας και της Ηπείρου.

Α. Το Βασίλειο της Μακεδονίας: Περιελάμβανε τη Μακεδονία, τη Θεσσαλία και περιοχές της Νότιας Ελλάδας. Πρωτεύουσα ήταν η Πέλλα. Πρώτος βασιλιάς, ύστερα από το θάνατο του Μ. Αλεξάνδρου, ήταν ο Κάσσανδρος, ο ιδρυτής της Θεσσαλονίκης. Το 280 π.Χ. ο βασιλιάς Αντίγονος Γονατάς νίκησε και έδιωξε του Γαλάτες, οι οποίοι είχαν προκαλέσει πολλές καταστροφές στον ελλαδικό χώρο. Ίδρυσε τη δυναστεία των Αντιγονιδών, που κυβέρνησαν μέχρι την κατάληψη της Μακεδονίας από τους Ρωμαίους (168 π.Χ.).

Β. Το Βασίλειο της Ηπείρου: Οι κάτοικοι ήταν Δωριείς Έλληνες, του φύλου των Μολοσσών. Κυβερνούσαν με σύστημα μετριοπαθούς βασιλείας, σύμφωνα με το οποίο την εξουσία του βασιλιά έλεγχε ο ανώτατος άρχοντας, ο οποίος αντιπροσώπευε το λαό. 

Πρωτεύουσα ήταν η Πασσαρώνα και πιο σπουδαίος βασιλιάς ήταν ο Πύρρος, ο οποίος έκανε εκστρατεία να κατακτήσει τη Δύση. Μεταξύ 280 και 275 π.Χ. νίκησε τους Ρωμαίους στην Ιταλία και τους Καρχηδόνιους στη Σικελία.

Σκοτώθηκε στο Άργος της Πελοποννήσου το 272 π.Χ. στη διάρκεια της εκεί εκστρατείας του, που είχε σκοπό να καταλάβει τη Νότια Ελλάδα. 

Ποια ήταν τα μεγάλα βασίλεια της Ανατολής;

Α. Το Βασίλειο της Αιγύπτου: Ιδρύθηκε από τον Πτολεμαίο, στρατηγό του Μ. Αλεξάνδρου, και περιελάμβανε την Αίγυπτο, την Κυρηναϊκή (Λιβύη), την Κύπρο και τη Νότια Συρία (κατά διαστήματα).

Είχε πρωτεύουσα την Αλεξάνδρεια. Οι Πτολεμαίοι κυβέρνησαν την Αίγυπτο για τρεις περίπου αιώνες μέχρι την υποταγή του κράτους στους Ρωμαίους (31 π.Χ.). Διατήρησαν το διοικητικό σύστημα και την πολιτική των Φαραώ. Κυβέρνησαν συγκεντρωτικά με ένα επιτελείο, του οποίου ηγετικές θέσεις κατείχαν ‘Ελληνες.

Β. Το Βασίλειο της Συρίας: Ιδρύθηκε από το Σέλευκο, στρατηγό του Μ. Αλεξάνδρου, και θεωρείται ως συνέχεια της αυτοκρατορίας του Μ. Αλεξάνδρου επειδή είχε περίπου το ίδιο εδαφικό μέγεθος. Δεν είχε εσωτερική συνοχή και τα εδάφη στις ανατολικές περιοχές και η Μικρά Ασία γρήγορα χάθηκαν.

Πρώτη πρωτεύουσα ήταν η Σελεύκεια και αργότερα η Αντιόχεια, η οποία έγινε μεγάλο οικονομικό και πνευματικό κέντρο. Τον 3^ο αιώνα π.Χ. ήταν το ισχυρότερο και πιο σημαντικό κράτος. Οι Σελευκίδες διοίκησαν με τη διατήρηση των σατραπειών, που ήταν οι διοικητικές περιοχές από την εποχή της περσικής αυτοκρατορίας. Οι διοικητές ήταν Έλληνες αλλά οι αξιωματούχοι γηγενείς. 

Ποια ήταν τα χαρακτηριστικά του ελληνιστικού κόσμου;

Τα χαρακτηριστικά αυτά χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες: οικονομικά, κοινωνικά και πολιτικά.

Α. Οικονομικά: Η κατάλυση της περσικής αυτοκρατορίας και η εξάπλωση του Ελληνισμού στην Ανατολή οδήγησαν στην επικράτηση ενιαίου οικονομικού συστήματος (ελληνικά νομίσματα), κοινής δημοσιονομικής πολιτικής και κοινού τρόπου συναλλαγών. Αυξήθηκε η γεωργική παραγωγή, αναπτύχθηκε πολύ το εμπόριο, ιδρύθηκαν τράπεζες και χρησιμοποιήθηκαν επιταγές.

Β. Κοινωνικά: Διαμορφώθηκε μια προνομιούχα τάξη, η αστική τάξη, από έλλες και ελληνίζοντες, οι οποίοι είχαν δύναμη μέσα από το εμπόριο, τις τραπεζικές επιχειρήσεις ή τη διοικητική εξουσία. Επίσης, αναπτύχθηκε η δουλεία.

Γ. Πολιτικά: Το σύστημα διακυβέρνησης ήταν η απόλυτη μοναρχία. Οι ηγεμόνες ήταν Έλληνες, είχαν απόλυτη εξουσία και οι πολίτες ήταν υπήκοοι.

Το κέντρο βάρους μετατοπίστηκε από την Ελλάδα στην Ανατολή, στις μεγάλες πόλεις, όπως Αλεξάνδρεια, Αντιόχεια, Πέργαμος, και άλλες.

Κάποιες περιοχές του ελλαδικού χώρου οργανώθηκαν μεταξύ τους σε ομοσπονδίες (π.χ. Αιτωλοί και Αχαιοί) με σκοπό να διατηρήσουν τη διοικητική αυτονομία τους.

Ποια ήταν τα χαρακτηριστικά του ελληνιστικού κόσμου;

Τα χαρακτηριστικά αυτά χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες: οικονομικά, κοινωνικά και πολιτικά.

Α. Οικονομικά: Η κατάλυση της περσικής αυτοκρατορίας και η εξάπλωση του Ελληνισμού στην Ανατολή οδήγησαν στην επικράτηση ενιαίου οικονομικού συστήματος (ελληνικά νομίσματα), κοινής δημοσιονομικής πολιτικής και κοινού τρόπου συναλλαγών. Αυξήθηκε η γεωργική παραγωγή, αναπτύχθηκε πολύ το εμπόριο, ιδρύθηκαν τράπεζες και χρησιμοποιήθηκαν επιταγές.

Β. Κοινωνικά: Διαμορφώθηκε μια προνομιούχα τάξη, η αστική τάξη, από έλλες και ελληνίζοντες, οι οποίοι είχαν δύναμη μέσα από το εμπόριο, τις τραπεζικές επιχειρήσεις ή τη διοικητική εξουσία. Επίσης, αναπτύχθηκε η δουλεία.

Γ. Πολιτικά: Το σύστημα διακυβέρνησης ήταν η απόλυτη μοναρχία. Οι ηγεμόνες ήταν Έλληνες, είχαν απόλυτη εξουσία και οι πολίτες ήταν υπήκοοι.

Το κέντρο βάρους μετατοπίστηκε από την Ελλάδα στην Ανατολή, στις μεγάλες πόλεις, όπως Αλεξάνδρεια, Αντιόχεια, Πέργαμος, και άλλες.

Κάποιες περιοχές του ελλαδικού χώρου οργανώθηκαν μεταξύ τους σε ομοσπονδίες (π.χ. Αιτωλοί και Αχαιοί) με σκοπό να διατηρήσουν τη διοικητική αυτονομία τους.

Πως έγινε αρχικά η διάσπαση του κράτους του Μ. Αλεξάνδρου;

Αμέσως μετά το θάνατο του Μ. Αλεξάνδρου προέκυψε σοβαρό πρόβλημα διαδοχής του. Οι στρατηγοί του δεν συμφωνούσαν ποιος θα έπαιρνε τη θέση του. Έτσι, άρχισαν να πολεμούν μεταξύ τους. Τότε οι Αθηναίοι και οι Αιτωλοί ξεσηκώθηκαν να διώξουν τους Μακεδόνες (Λαμιακός πόλεμος, 322 π.Χ.), αλλά νικήθηκαν. Η ήττα τους είχε άσχημες συνέπειες γι αυτούς. Οι χειρότερες ήταν ότι στην πρώην δημοκρατική Αθήνα το πολίτευμα έγινε ολιγαρχία και στις πόλεις της Πελοποννήσου εγκαταστάθηκαν μεκεδονικές φρουρές.

Πολλές εξεγέρσεις εκδηλώθηκαν και στις περιοχές της Ασίας, επειδή οι στρατηγοί του Μ. Αλεξάνδρου είχαν μεγάλες προσωπικές φιλοδοξίες και δεν συμφωνούσαν να ορίσουν διάδοχο, ο οποίος θα ένωνε το απέραντο κράτος.

Οι διαφωνίες αυτές οδήγησαν αρχικά στη μάχη της Ιψού της Φρυγίας (301 π.Χ.). Ο Αντίγονος με το γιο του Δημήτριο Πολιορκητή νικήθηκε από τις ενωμένες δυνάμεις των υπόλοιπων στρατηγών.

Οι νικητές δημιούργησαν τέσσερα βασίλεια και ανακήρυξαν τους εαυτούς τους βασιλείς. Τα τέσσερα αυτά βασίλεια ήταν:

§ της Αιγύπτου, με βασιλιά τον Πτολεμαίο

§  της Συρίας, με βασιλιά το Σέλευκο

§  της Μακεδονίας, με βασιλιά τον Κάσσανδρο

§  της Θράκης, με βασιλιά το Λυσίμαχο

Το 281 π.Χ. έγινε η μάχη στο Κουροπέδιο της Λυδίας ανάμεσα στο Λυσίμαχο και το Σέλευκο. Ο Λυσίμαχος σκοτώθηκε και τα εδάφη του μοιράστηκαν τα κράτη της Μακεδονίας και της Συρίας.

Αργότερα, τα ελληνιστικά κράτη της Ανατολής διασπάστηκαν σε άλλα μικρότερα κράτη, όπως της Βιθυνίας, της Αρμενίας, του Πόντου και της Καππαδοκίας.

ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ

Η εποχή που αρχίζει από το θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου (323 π.Χ.) και τελειώνει με την κατάληψη της Αιγύπτου από τους Ρωμαίους (30 π.Χ.) ονομάζεται ελληνιστική.

Η αυτοκρατορία του Μ. Αλεξάνδρου κατακερματίστηκε σε μικρότερα βασίλεια, τα οποία κυβέρνησαν οι στρατηγοί του Μ. Αλεξάνδρου και, στη συνέχεια, οι δυναστείες, που αυτοί ίδρυσαν.

Ένα νέο πολιτικό σύστημα, η απόλυτη μοναρχία, παγιώθηκε την εποχή αυτή.

Η κυρίως Ελλάδα δεν ήταν πλέον το κέντρο βάρους. Οι μεγαλουπόλεις της Ανατολής είχαν τον ηγετικό ρόλο στα παγκόσμια πράγματα. Η δημόσια αλλά και η ιδιωτική ζωή σε όλες τις περιοχές της πρώην αυτοκρατορίας του Μ. Αλεξάνδρου είχε βαθειά επηρεαστεί από το πνεύμα του Ελληνισμού.

Από τον 2^ο αιώνα π.Χ. οι Ρωμαίοι άρχισαν σιγά σιγά να καταλαμβάνουν την Ελλάδα και την Ανατολή.

Ο πολιτισμός (στην κλασική εποχή)

Στα κλασικά χρόνια, αναπτύχθηκε στον Ελληνικό Κόσμο (Ελλαδικό χώρο και ελληνικές αποικίες)  σπουδαίος πολιτισμός, στους τομείς: πνευματικό, καλλιτεχνικό και τρόπος καθημερινής ζωής.

Η ενασχόληση των ελευθέρων πολιτών με τα κοινά, τα συμπόσια, οι δημόσιες γιορτές, οι θεατρικές παραστάσεις, οι τελετές γέννησης, γάμου και θανάτου, ήταν όλα στοιχεία που φανερώνουν το υψηλό πολιτιστικό επίπεδο της εποχής.

Η Αθήνα ήταν η πρώτη πόλη σε πολιτιστική ανάπτυξη. Η ευημερία, η ποιότητα ζωής και οι δημοκρατικές ελευθερίες έκαναν την Αθήνα των κλασικών χρόνων τόπο ιδανικό για τη δράση των πιο σπουδαίων πνευματικών ανθρώπων και καλλιτεχνών της εποχής. Έτσι, τον 5^ο και 4^ο αιώνα π.Χ., δημιουργήθηκαν έργα απαράμιλλα σε πνευματική και καλλιτεχνική λαμπρότητα.

Η φιλοσοφική σκέψη τοποθέτησε τον άνθρωπο στο κέντρο του ενδιαφέροντος και προσπάθησε να ερμηνεύσει τα φαινόμενα με βάση τη λογική (ορθολογισμός). Ανάμεσα στους μεγάλους φιλοσόφους της εποχής ήταν οι: Σωκράτης, Πλάτων και Αριστοτέλης.

Η Ιστοριογραφία εκπροσωπήθηκε κυρίως από τους μεγάλους ιστορικούς συγγραφείς: Ηρόδοτος, Θουκυδίδης, Ξενοφών.

Η ποιητική τέχνη εκπροσωπήθηκε κυρίως από τους τρεις μεγάλους τραγικούς: Αισχύλος, Σοφοκλής, Ευριπίδης, αλλά και από τον Αριστοφάνη, όσον αφορά την κωμωδία.

Ο ρητορικός λόγος, καλλιεργήθηκε για να υπηρετήσει τη διακιοσύνη, στα πλαίσια της δημοκρατίας. Είχε κύριους εκπροσώπους τους μαγάλους ρήτορες: Λυσία, Ισοκράτη, Δημοσθένη.

Ιδιαίτερα αναπτύχθηκαν και οι Επιστήμες, όπως τα Μαθηματικά (Μέτων), Πολεοδομία (Ιππόδαμος), Ιατρική (Ιπποκράτης), Αστρονομία, Φυσική, Βοτανική, Αρχιτεκτονική και πολλές άλλες.

Το έργο του Μεγάλου Αλεξάνδρου

Ο Μέγας Αλέξανδρος κατάκτησε ολόκληρη την τότε γνωστή Ανατολή και επέκτεινε τα όρια του Ελληνικού Κόσμου μέχρι τα πέρατα της Οικουμένης. ‘Ετσι, ο Ελληνισμός είχε τις πιο κατάλληλες προϋποθέσεις να αναπτυχθεί οικουμενικά και επηρεάσει βαθειά όλο τον τότε γνωστό κόσμο. Μέσα σε λίγα χρόνια, ο Αλέξανδρος κατάφερε κάνει ένα έργο τεραστίων διαστάσεων σε πολλούς και σημαντικούς τομείς.

Στο στρατιωτικό τομέα, ο Αλέξανδρος απέδειξε ότι ήταν διορατικός και μεγαλοφυής. Δεν έδωσε μάχες για πρόσκαιρο κέρδος και πλιάτσικο. Έδωσε νικηφόρες μάχες για να κατακτήσει τον κόσμο και να δημιουργήσει τοπικά τις συνθήκες εκείνες, που θα βοηθούσαν στην ειρήνη, την πρόοδο και την εξέλιξη, σύμφωνα με τις οικουμενικές αξίες του Ελληνισμού.

Από άποψη πολιτικού σχεδιασμού, πιστεύεται ότι ο Αλέξανδρος είχε στόχο να αναμείξει τον ασιατικό με τον ελληνικό κόσμο, κάτω μια ισχυρή γενική διοίκηση, αλλά με τοπικές εξουσίες που θα διατηρούσαν το ιδιαίτερο, παραδοσιακό, τοπικό χρώμα.

Στον οικονομικό τομέα, προώθησε το σύστημα της νομισματικής οικονομίας, καθιέρωσε ενιαίο νομισματικό σύστημα για την αυτοκρατορία και οργάνωσε τη φορολογική διοίκηση σε μεγάλες περιφέρειες.

Στον πολιτιστικό τομέα, διέδωσε την ελληνική γλώσσα και τον ελληνικό πολιτισμό, υιοθέτηση πολιτιστικά στοιχεία των λαών της Ανατολής, ίδρυσε νέες, σπουδαίες πόλεις και ενθάρρυνε την επιστημονική και γεωγραφική έρευνα σε τέτοιο βαθμό, ώστε η εκστρατεία του να περιγράφεται και ως ένοπλη εξερεύνηση.

Ο Αλέξανδρος ήταν βασιλιάς μόνο για 13 χρόνια (336-232 π.Χ.), διότι πέθανε πολύ νέος, σε ηλικία μόλις τριαντατριών ετών. Όμως, άφησε ένα μαγαλειώδες έργο, το οποίο άλλαξε την πορεία της Ιστορίας των λαών της Ανατολής και της Μεσογείου (όλου του τότε γνωστού κόσμου). Η μορφή και το όνομα του Μεγάλου Αλεξάνδρου ζουν ακόμη στους θρύλους και στις λαϊκές παραδόσεις πολλών λαών.

Πώς, πότε και με ποιούς όρους έγινε η πανελλήνια ένωση?

Το 337 π.Χ., ο Φίλιππος Β΄ συγκέντρωσε όλους τους Έλληνες, εκτός από τους Σπαρτιάτες, στην Κόρινθο. Εκεί έγινε το Συνέδριο της Κορίνθου, με το οποίο αποφασίστηκε η ένωση όλων των Ελλήνων με ηγέτη τον Μακεδόνα βασιλιά. Στο Συνέδριο αυτό, οι ελληνικές πόλεις συμφώνησαν τα παρακάτω:

1.       Να απαγορευτούν οι πόλεμοι ανάμεσα στις ελληνικές πόλεις και η αλλαγή της πολιτικής εξουσίας να γίνεται με ειρηνικό, δημοκρατικό τρόπο.

2.       Να προστατεύεται η ελεύθερη ναυσιπλοϊα και να καταδιακαστεί η πειρατεία.

3.       Να ιδρυθεί Πανελλήνια Συμμαχία (αμυντική και επιθετική), με ισόβιο αρχηγό τον Φίλιππο Β΄.

Όμως, την επόμενη χρονιά (336 π.Χ.), ακολούθησε η δολοφονία του Φιλίππου Β΄ στις Αιγές της Μακεδονίας. Αρχηγός του Μακεδονικού κράτους έγινε ο γιός του Φιλίππου Β΄ Αλέξανδρος Γ΄, διάσημος στην παγκόσμια Ιστορία ως Μέγας Αλέξανδρος. Ο Αλέξανδρος, το 336 π.Χ., κάλεσε ξανά Συνέδριο όλων των Ελλήνων στην Κόρινθο, όπου οι αντιπρόσωποι των ελληνικών πόλεων τον αναγνώρισαν ως τον νέο ηγέτη της πανελλήνιας συμμαχίας.

Η πανελλήνια ιδέα - Ο Φίλιππος Β΄ και η ένωση των Ελλήνων

Η πανελλήνια ιδέα ήταν το όραμα της ένωσης όλων των Ελλήνων σε ένα ισχυρό εθνικό συνασπισμό. 

Την ιδέα αυτή δημόσια διατύπωσαν ο σοφιστής Γοργίας (στην Ολυμπία, τέλος 5^ου αιώνα π.Χ.) και αργότερα ο Αθηναίος ρήτορας Ισοκράτης, στον «Πανηγυρικό» λόγο του το 380 π.Χ. Άλλος σπουδαίος Αθηναίος ρήτορας που υποστήριζε την πανελλήνια ιδέα ήταν ο Δημοσθένης. Η διαφορά ανάμεσα στους Ισοκράτη και Δημοσθένη ήταν ότι ο Ισοκράτης ήθελε μια ενωμένη Ελλάδα με αρχηγό της οποιαδήποτε ελληνική πόλη, ενώ ο Δημοσθένης ήθελε την Ελλάδα ενωμένη με αρχηγό την Αθήνα.

Ο Φίλιππος Β΄ ήταν βασιλιάς της Μακεδονίας, της ελληνικής περιοχής που βρίσκονταν στο βορειοδυτικό μέρος του ελλαδικού χώρου.

Ο Έλληνας αυτός βασιλιάς ήταν χαρισματικός πολιτικός και στρατιωτικός ηγέτης.

Αρχικά, κατάφερε να κάνει το ελληνικό κράτος της Μακεδονίας μεγάλο και ισχυρό.

Πώς κατάφερε ο Φίλιππος Β΄ να κάνει ισχυρή τη Μακεδονία?

1.      

Νίκησε και απώθησε τους Ιλλυριούς και τους Παίονες στα βόρεια σύνορα.

2.       Οργάνωσε πολύ ισχυρό πεζικό στρατό, που είχε βάση του την μακεδονική φάλαγγα. Επίσης, οργάνωσε και άλλα ισχυρά σώματα στρατού, όπως ιππικό, ακοντιστές, τοξότες και πελταστές.

3.       Δημιούργησε ισχυρή οικονομία, εκμεταλλεύτηκε το χρυσάφι των μεταλλείων του Παγγαίου και του Στρατωνίου και έκοψε νόμισμα, τους χρυσούς στατήρες. Σύντομα οι στατήρες εκτόπισαν από την Ελλάδα τα περσικά νομίσματα.

4.       Στην εξωτερική πολιτική του, είχε το όραμα όχι απλά να εξασφαλίσει νέα εδάφη και περισσότερο πλούτο για τους ¨Ελληνες της Μακεδονίας, αλλά να ενώσει ολόκληρη την Ελλάδα (Βόρεια, Κεντρική και Νότια) σε ένα μεγάλο και ισχυρό κράτος.

Με ποιές ενέργειες κατώρθωσε ο Φίλιππος Β΄ να προετοιμάσει το έδαφος για την πανελλήνια ένωση?

Α. Κατάκτησε όλη την περιοχή στα ανατολικά μέχρι την Προποντίδα και τη Μαύρη Θάλασσα, στα νοτιοανατολικά όλες τις παραλιακές περιοχές του βορείου Αιγαίου, και στα βόρεια επεκτάθηκε σε μια περιοχή που είναι υπερδιπλάσια της σημερινής ελληνικής Μακεδονίας – Θράκης.

Β. Επιβλήθηκε στην κεντρική και νότια Ελλάδα, νικώντας στη μάχη της Χαιρώνειας (338 π.Χ.) τους Θηβαίους και Αθηναίους. Ύστερα από τη νίκη του αυτή, όλοι οι Έλληνες αποδέχτηκαν τον Φίλιππο Β΄ ως τον ηγέτη που μπορούσε να ενώσει ολόκληρο τον ελληνικό κόσμο σε ένα δυνατό κράτος, ικανό να νικήσει τους Πέρσες.

Η κρίση της πόλης – κράτους

Αμέσως μετά τον Πελοποννησιακό πόλεμο, κατά τον 4^ο αιώνα π.Χ., οι ελληνικές πόλεις – κράτη αντιμετώπιζαν σοβαρά προβλήματα στο εσωτερικό τους (οικονομική – κοινωνική – πολιτική κρίση) και στο εξωτερικό, δηλαδή στις σχέσεις τους με τις άλλες ελληνικές πόλεις – κράτη (άγριος ανταγωνισμός και ένοπλες συγκρούσεις).

Η άσχημη αυτή κατάσταση έδωσε στους Πέρσες τις κατάλληλες ευκαιρίες να κάνουν πολλές παρεμβάσεις υπέρ της μιάς ή της άλλης πόλης, δίνοντά τες χρήματα, ώστε να πολεμούν μεταξύ τους. Φυσικά, ο πολιτικός στόχος των Περσών ήταν να διασπάσουν τις ελληνικές δυνάμεις και να κατακτήσουν οι ίδιοι ολόκληρο τον ελληνικό κόσμο.

Στα πλαίσια της παραπάνω κατάστασης, οι Πέρσες υποκίνησαν τον Βοιωτικό ή Κορινθιακό πόλεμο (395-386 π.Χ.) ανάμεσα στους Σπαρτιάτες και τη συμμαχία της Θήβας – Κορίνθου – Άργους- Αθήνας.

Ο πόλεμος αυτός τελείωσε με τη Βασίλειο (από το όνομα του Μεγάλου Βασιλιά των Περσών) ή Ανταλκίδειο ειρήνη, η οποία ήταν μειωτική για τον ελληνισμό.

Σύμφωνα με τους όρους της παραπάνω ειρήνης, οι Πέρσες πήραν τις λαμπρές ελληνικές πόλεις στα παράλια της Μικράς Ασίας και την Κύπρο. Οι δύο μεγάλες, αντίπαλες ελληνικές συμμαχίες διαλύθηκαν και οι ελληνικές πόλεις κηρύχθηκαν αυτόνομες (εκτός από τα νησιά Ίμβρο, Λήμνο και Σκύρο, που παρέμειναν στους Αθηναίους).

Στη συνέχεια και ύστερα από τους Σπαρτιάτες, ηγεμονική δύναμη στην Ελλάδα έγινε η Θήβα. Η ηγεμονία των Θηβαίων άρχισε με τη μάχη στα Λεύκτρα (371 π.Χ.) και τελείωσε με τη μάχη της Μαντίνειας (362 π.Χ.).

Αυτή ήταν μια περίοδος παρακμής και αλληλοσπαραγμού για τις ελληνικές πόλεις, που χαρακτηρίζεται από τον παρεμβατικό ρόλο των Περσών.